Çeviri destek programları çoksatanların Dünya çapındaki hakimiyetine karşı has edebiyatın en önemli desteği. Dünyanın birçok ülkesinde devlet tarafından kurulmuş, genellikle Kültür ya da Dışişleri bakanlıklarınca fonlanan çeviri destek programları var. Bu destek programları ile birçok yazar dünya dillerine çevrilme şansını buluyor.
2003’de kurulan S.Fischer Vakfı, büyük bir Alman yayıncısının kurmasının da verdiği avantajla biraz farklı ama oldukça başarılı projelere imza atıyor. İlk projeleri 2003’de Rusya’da başlattıkları Schagi’yi (Adımlar), 2005’te Polonya’da Kroki (Adımlar) projesi izlemiş. 2006’da Türkiye’de Adımlar (Schritte) projesi başlatılmış ve 2007’den bu yana da güneydoğu Avrupa ülkelerinde Traduki projesi yürütülüyor.
Projeler genellikle 5 yıl sürüyor. Türkiye’de yürütülen Adımlar Projesi de geçen yılsonunda bitecekti. Biz de bu vesile ile projenin Türkiye sorumlusu, duayen çevirmenlerden Sezer Duru ile bir değerlendirme sohbeti yapacaktık. Ama S.Fischer Vakfı projeye ilginin yoğunluğunu görünce S.Fischer Vakfı’nın İstanbul’da yaptığı yönetim kurulu toplantısında destekleri 2014’e kadar uzatmaya karar verdiği bilgisini alınca Sezer Duru ile hem bugüne kadar yapılanları hem de gelecekte yapılacakları konuşmaya karar verdik.
Adımlar projesi Türkiye'de Alman dilinde yazılmış edebiyat, edebiyat dışı ve çocuk kitapları yayınlatmak amacıyla hayata geçirilmiş. Adımlar projesine Cumhurbaşkanı Gül dışişleri bakanıyken dönemin Alman dışişleri bakanı Steinmeier ile 2006’da birlikte kurdukları Ernst-Reuter Girişimi ve çeviri destek programları ile bildiğimiz İsviçre Kültür Vakfı Pro Helvetia da destek veriyor.
Sezer Duru, en önemli amaçlarının Türk okuruna Alman edebiyatını ve düşüncesini tanıtmak olduğunu söylüyor. Destek verirken kıstasları da Almanca'dan yapılan çevirilerin kalitesini artırmak. Değerli, kalıcı kitaplar çevrilmesini arzu ettiklerini ama kendilerinin kitap ya da yazar önermediklerini kitap seçiminde yayınevlerinin ve çevirmenlerinin önerilerini göz önüne aldıklarının altını çiziyor. Bu nedenle de çevirmenlere Türkiye şartlarında oldukça iyi telif ücretleri veriyorlar. Proje çeviri desteği ile yetinmiyor, yazarların telif hakkını da üstleniyorlar. Çocuk kitaplarında kitapta eğer varsa illüstrasyonların da telif ücretini ödüyorlar. Böylelikle yayınevlerinin yükünü büyük ölçüde azaltmış oluyorlar. Proje kapsamında 50’den fazla kitap Almanca’dan Türkçe’ye çevrilip basılmış. 10 kitap da halen çeviriliyor.
Adımlar projesi edebiyat ağırlıklı olarak başlamış. Ülke ayrımı yapmadan, Almanca’da yazılan iyi edebiyat eserlerini desteklemişler. Yayınlanan edebiyat eserleri arasında Christoph Ransmayr’in Uçan Dağ, Ingo Schulze’nin Adam ile Evelyn, Pascal Mercier’in Lizbon’a Gece Treni, Edgar Hilsenrath’ın Nazi ve Berber, Nicolas Born’un Yüzleşme gibi çağdaş Alman Edebiyatı’nın önemli eserleri var. En son yayımlanan çeviri Thomas Hürlimann’ın Fräulein Stark’ı. Edebiyat dışı diye tanımlanan düşünce ve araştırma kitapları listesinde Rüdiger Safranski’nin Bir Alman Üstat Heidegger, Walter Muschg’un Trajik Edebiyat Tarihi, Jürgen Habermas’ın Doğalcılık ve Din Arasında, Ernst Bloch’un İzler adlı eserleri dikkatimizi çekiyor. Erich Auerbach’ın başyapıtı Mimesis ve George Simmel’in Paranın Felsefesi gibi önemli eserler de halen çeviride. Ahmet Cemal, Cemal Ener, Nafer Ermiş, Kaan Ökten, İlknur Özdemir, Mustafa Tüzel, Dilek Zaptçıoğlu gibi önemli çevirmenler Adımlar projesine kitaplar çevirmiş, çeviriyor. Proje sayesinde Almanca’dan çeviri yapan çevirmenlerin de tam listesi oluşturulmuş. Sezer Duru, ülkemizin birçok üniversitesinde Alman dili ve Edebiyatı bölümleri olmasına rağmen çok az çevirmen yetiştiği söylüyor. Projeden Can, Günışığı, İletişim, İthaki, Metis, İş Bankası, Yapı Kredi gibi önemli yayınevleri destek almış. Sezer Duru yayınevi seçmediklerini, çevirilecek eseri ve çevirmenini dikkate aldıklarını, yayınevlerine çevirmen de önerdiklerini belirtiyor.
Tarabya Çeviri Ödülü
S. Fischer Vakfı, sadece Almanca’dan yapılan çevirileri desteklemekle yetinmiyor, yayımlanan kitaplara dikkat çekmek, Almanca’dan Türkçe’ye, Türkçe’den Alnamca’ya çevirileri özendirmek amacıyla çalışmalar da yapıyor. İlki 3 Kasım 2010'da verilen "Tarabya Çeviri Ödülü" bunlardan en önemlisi. Türk edebiyatının en iyi Almanca çevirisine ve Alman edebiyatının öne çıkan en iyi Türkçe çevirisine büyük ödül veriliyor. Ayrıca “Yeni Nesil Teşvik Ödülü”leri de var. Federal Almanya Dışişleri Bakanlığı ve Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ernst Reuter Girişimi, Robert Bosch Vakfı ödülün diğer destekçileri. Projenin ödül organizasyonunu da İstanbul Goethe Enstitüsü yapıyor. Ödüllerin sahiplerini belirlemek amacıyla Türkiye ve Almanya’nın akademik ve yayıncılık camiasından beşer üyeli iki jüri oluşturulmuş. 2010’da Almanca’dan Türkçe’ye çeviriler için Büyük Ödülünü Ahmet Cemal ve Türkçeden Almancaya olan çeviriler için Büyük Ödülü Ingrid Iren, S. Fischer Vakfı Teşvik Ödülünü Cemal Ener ve Robert Bosch Vakfı Teşvik Ödülü’nü de Dr. Michael Hess kazanmıştı. 2011’in büyük ödülleri de Kamuran Şipal ve Gerhard Meir’e verildi. Yeni Nesil Teşvik Ödülleri Nafer Ermiş ve Angelika Hoch-Angelika Gillitz-Acar‘a verilirken, Şeyda Öztürk, Berlin Edebiyat Kolokyumunda çalışma bursu almaya hak kazandı.
Yollarda
2009 yılından beri kitapları Adımlar projesi desteği çevrilmiş olan yazarlar, Yollarda projesi çerçevesinde, Türkiye’nin çeşitli kentlerine davet edilerek okuma turnelerine katılmışlar.
Goethe-Institut’un dünya çapında düzenlediği en büyük edebiyat projelerinden biri olan Yollarda projesini Goethe-Institut İstanbul gerçekleştirmiş. S.Fischer Vakfı da destekçilerden olmuş. Proje Türkiye’nin 24 ve Avrupa’nın 8 kentinde, Mayıs 2009’dan Haziran 2010’a kadar sürmüş.
Proje, Avrupa Birliği Sivil Toplum Diyaloğu: Kültür Köprüleri Programı tarafından finanse edilmiş. Sekiz Avrupa ülkesinden (Belçika, Almanya, İsviçre, İtalya, Avusturya, Macaristan, Romanya ve Bulgaristan) 48 yazar ve birçok müzisyen, fotoğraf sanatçısı, yönetmen Türkiye’ye gelmiş.
48 yazar Türkiye’nin pek çok kentinde edebiyat okumaları yapmış. Türkiye’nin ziyaret edilen üniversite kentlerinin her birinde birer hafta süresince, izleyicilere çağdaş Avrupa kültüründen izlenimler sunan ve Avrupa ve Türkiye arasındaki edebi iletişimi güçlendiren interaktif okumalar, tartışmalar, konserler ve sergiler gerçekleştirilmiş. Kentlere gelen yazarlara çevirmenleri, içinde çağdaş Avrupa edebiyatından örnekler barındıran ‘Gezici kütüphane’’ ve bazı kentlerde de bir film ekibi eşlik etmiş.
Projenin ikinci bölümünde Türkiye’den 14 yazar Sofya, Bükreş, Viyana, Venedik ve Zürih’in yanı sıra diğer 2010 kültür başkentleri olan Pécs ve Essen’i ziyaret etmiş. Yazarlar, buralarda edebiyat okumaları yapmış.
Yazarlarla buluşma
Sezer Duru’nun belirttiğine göre 2012’den itibaren projelerle sınırlı kalmadan Adımlar projesi desteği ile kitapları yayımlanan yazarlar İstanbul ve üniversitesi olan şehirlerde okurlarla buluşacak okumalar, sohbetler yapacak, konferanslar verecek.
Adımlar projesi yayıncıların ve çevirmenlerin önerilerini bekliyor. Ayrıntılı bilgi www.adimlar-schritte.net adresindeki web sitesinden edinilebilir.
23.12.2011
Yorumlar