Çin, beş bin yıllık yazılı
tarihi ile en eski medeniyetlerden. Kağıdı, pusulayı, barutu ve matbaayı keşfetmişler.
Çince Dünyanın en eski yazılı dillerinden… Çin İmparatorluğu’nun tarihi
Milattan önce 200’e kadar gidiyor. Günümüzde ise ekonominin ve siyasetin
parlayan yıldızlarından. 1 Milyar 300 milyonluk nüfusu ile dünyanın en zengin
ekonomisi olma yolunda hızla ilerliyor. Dünyanın en büyük ihracatçılarından. Kişi başına 7.600 dolar milli geliri var.
Şehirlerde milli gelirin kişi başına 20 bin dolara kadar çıktığı söyleniyor.
Çin dışa açıldıkça kültürel ve
ticari anlamda daha çok ilgi merkezi halini aldı. Diğer yatırımcılar gibi yabancı
yayıncılar için de gerek nüfusuyla gerekse alım gücüyle önemli bir pazar. Başta
eğitim yayıncıları olmak üzere Dünyanın en büyük yayıncıları uzun süredir Çin
pazarı ile ilgililer. Kültür alanındaki devletin aşırı kontrolcü anlayışı,
korsan yayıncılık ve telif hakkı ihlalleri, yayınlama ve ifade özgürlüğündeki
kısıtlamalar gibi temel sorunlar aşıldıkça bu ilginin daha da artacağı
düşünülüyor.
Uluslararası Beijing (Pekin)
Kitap Fuarı, Çin yayıncılık sektörünü tanımak, bağlantılar kurmak açısından
önemseniyor. Bu yıl on dokuzuncusu yapılan fuar 29 Ağustos – 2 Eylül tarihleri
arasında gerçekleştirildi. Yeni Uluslararası Sergi Merkezi’nde düzenlenen kitap
fuarı 53 bin 600 metrekare alanda kurulmuş. Fuara 60 ülkeden 2000’den fazla yayınevinin
katıldı. 19 ülkenin ulusal standtlarla temsil edildiği fuarda 200 bin çeşit
kitap sergilendi, toplantı ve etkinlikler gerçekleştirildi.
Güney Kore’nin Onur Konuğu
olduğu 19. Uluslararası Beijing Kitap Fuarı’na Türkiye de ulusal bir stantla
katıldı. Türkiye kitap pazarını ve TEDA çeviri destek programını tanıtmak
amacıyla moderatörlüğünü Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar
Genel Müdürü Onur Bilge Kula’nın yaptığı Uluslararası Kitap Fuarları Ulusal
Komitesi koordinatörü Ümit Yaşar Gözüm, Metin Celal ve Oya Baydar’ın konuşmacı
oldukları bir de panel yapıldı.
Türkiye ile Çin’in ilişkileri
yüzyıllar hatta binlerce yıl önceye dayansa da iki ülke arasında kültürel
anlamda ilişkiler çok yeni. Yayıncılıkta da benzer bir durum var. Türk yayıncıları
Çin’in kaliteli ve ucuz matbaacılık hizmetlerinden yıllardır yararlanmalarına
rağmen telif hakları satışı ya da ortak üretim gibi alanlarda bir ilişkiden söz
etmek mümkün değil. Son on yılda Çinceden Türkçeye çevrilen edebiyat eseri
sayısı onu geçmiyor. Aynı şekilde TEDA’nın çeviri desteği ile Türkçe’den
Çince’ye çevrilip yayımlanan eser sayısı da 13-14 tane. Orhan Pamuk, Orhan
Kemal, Ahmet Hamdi Tanpınar, Can Dündar, Murat Gülsoy Çince’ye çevirilen
yazarlar arasında.
2012’nin Türkiye’de Çin Yılı, 2013’ün
Çin’de Türkiye Yılı olmasının kültürel ilişkilere önemli bir ivme kazandıracağı
düşünülüyor. 2013’de Çin’in İstanbul Kitap Fuarı’nın, 2014’de de Türkiye’nin Beijing
Kitap Fuarı Onur Konuğu olması ile yayıncılık alanındaki ilişkilerin çok
güçleneceği öngörülüyor. Bu yıl fuarda yirmiden fazla Türk yazarının
kitaplarının Çince’de yayımlanması için ön anlaşmalar yapılmış olması da bunun
olumlu bir göstergesi sayılabilir. Temel sorun Türkçe’den Çince’ye Çince’den
Türkçe’ye çeviri yapabilecek çevirmen bulmak. Kütüphaneler ve Yayımlar Genel
Müdürlüğü TEDA bünyesinde yapılan çeviri çalıştaylarına bu yıl Çince’yi de
eklemiş. Çinli yayıncılar da bu yıl İstanbul Kitap Fuarı’na büyük bir stant ve
çok sayıda yayıncı ile katılmayı planlıyor. Amaçları 2013’teki Onur konukluklarını
iyi değerlendirmek.
Uluslararası Beijing Kitap
Fuarı, Çin yayıncılığının aynası gibi. Kitap satışının yapılmadığı fuarda
profesyonel görüşmelere ağırlık veriliyor. Başta ABD, İngiltere ve Almanya
olmak üzere Dünyanın en önemli yayıncıları büyük stantlarda temsil edilirken
Çin’in belli başlı tüm yayıncıları da yine dev stantlarla fuarda yerlerini
almıştı.
Çin’de yayıncılığın devletin en
güçlü biçimde kontrol ettiği sektör olduğu söyleniyor. 581 devlet yayınevi var.
Yayınevlerinin %40’ı Beijing’de %7’si de Şangay’da. 581 devlet yayıncısı
doğrudan bakanlıklara, enstitülere, üniversitelere bağlı olabildikleri gibi her
bölgenin de kendine has politika, hukuk, eğitim, edebiyat, çocuk gibi hemen her
konuda ayrı ayrı uzmanlaşmış yayınevleri var. Çinli yayıncılar 2010’da 328 bin
başlık üretmişler. Yabancı dillerden yapılan çevirilerin sayısı ise sadece 10
bin. Çin yayıncılık sektörünün büyüklüğü 8.1 milyar dolar. Çin, ABD ve
Almanya’dan sonra üçüncü büyük yayıncılık sektörü. Kitap fiyatları 1-3 Euro
arasında değişiyor.
Yeni ya da özel yayınevi kurmak için çok ağır ve
bürokratik koşulları yerine getirmek ve tüm basın ve yayın hayatını kontrol
eden Basın ve Yayın Genel İdaresi’nden (GAPP) izin almak gerekiyor. Yayıncılık
izni alındıktan sonra kurulabilen özel yayınevi devlet yayınevlerinden biri ile
işbirliği yapmak durumunda. Yayınlanacak her kitap işbirliği yapılan devlet
yayınevinin kontrolünden geçiyor, onayını alıyor. Yabancı yayıncıların da aynı
şekilde devlet yayıncılarla işbirliği yaparak ya da ortak yayınlar yoluyla
Çin’de faaliyet göstermesi söz konusu. Koşulların tüm zorluğuna rağmen Pearson, Reed Elsevier, Thomson, Wolters
Kluwer, Bertelsmann, Hachette, McGraw-Hill, HarperCollins, Springer ve Oxford University
Press gibi Dünya devleri Çin pazarlarına kendilerine yer bulmuş. Çin’de yabancı
dillerde yayınlara da ilginin arttığı belirtiliyor. 2010’da 13,724 başlık kitap
GAPP’nin onayı ile ithal edilmiş. İthal kitapların 5284’ü ABD’den, 2429’u
İngiltere’den, 1766’sı Japonya’dan, 1027’si Kore’den, 739’u Almanya’dan, 737’si
Fransa’dan. Öte yandan Çin, 2010’da 37 milyon dolarlık kitap ihraç etmiş.
Çin geçen yıl
dijital yayıncılıkta çok büyük atak yapmış. 610 milyon Çinli internet
kullanıcısı varmış ve bunların 200 milyonu e-kitap okumak amacıyla geçen yıl
hesap oluşturmuş. 2015’de yayıncılık üretiminin %25’inin dijitalleşmesi
hedeflenmiş. Kendilerine has bir e-kitap formatı da üretmişler, “CEP” China
Ebook Format. Geçen yıl 200 bin çeşit kitap dijitalleştirilmiş, 1 milyon 400
bin yazarın 5 milyon 200 binin üzerinde dijital ortamda yapılmış yayını olduğu
söyleniyor.
Çin’de yayıncılık
böylesine devasa boyutlarda olmasına rağmen Beijing (Pekin) sokaklarında, alış
veriş merkezlerinde hemen hiç kitapçıya rastlamadık. Son gün İstanbul’a
uçuşumuz geceyarısı olduğu için boş kalan zamanı değerlendirmek amacıyla
rehberimizden bizi bir kitapçıya götürmesini istedik. Bir saatlik yolculuktan
sonra Tianenman meydanına, Mao’nun mozolesine yakın büyük bir caddede dev bir
binaya ulaştık. Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşundan beri varlığını sürdüren
tek kitabevi zinciri Xinhua’nın Beijing Kitabeviydi burası. Yıldan
300 bin çeşit kitap üreten bir ülkede böyle büyük kitabevlerine ihtiyaç var
kuşkusuz. Beş katlı binada girişte yeni kitapların tanıtımı yapıldığı, çok
satanların sunulduğu bölümlerden sonra aklınıza gelebilecek hemen her konuya
ayrılmış büyük bölümlerde kitaplar okurlara sunuluyor. Çok kalabalık ama rahat
bir ortam var. Okurlar kitapları uzun uzun inceliyor, hatta yerlere uzanıp
satın almadan kitap okuyanlar da var. Kitabevinde Çinli yayıncıların yabancı
dillerde yaptığı yayınlar ve yabancı yayıncıların kitapları da satılıyor. Çok
güçlü bir müzik ve video bölümü de var. Dijital yayınları okumak üzere
üretilmiş e-kitap okuyucuları da bir bölümde satılıyor.
Çin’de kitabevleri
sadece büyük şehilerde bulunuyormuş. Xinhua ülkenin tek kitabevleri zinciri ve
dağıtım şirketi olduğu için özellikle yerel ve küçük yayınevlerinin kitaplarını
okurlara ulaştırması önemli sorunlardanmış. Bu sorun her yıl birkaç kez yapılan
“kitap sipariş fuarları” adı verilen
fuarlarla aşılmaya çalışılıyor. Kitaba ulaşma sorunu esas olarak internet
kitapçıları üzerinden çözülüyor. Çinli dangdang.com en büyük internet kitapçısı,
amazon.cn de 2004’den beri faaliyette. Daha
çok okura ulaşmak için dijital yayıncılığın çok yararlı olacağı düşünülüyor. Çinli
dangdang.com geçen yıl dijital kitap satışına başlamış. amazon.cn de Kindle’ı
Çin pazarına sokmayı planlıyormuş ama Çin’deki tek e-kitap formatı sorununu
aşmaya çalışıyorlarmış. Tek format nedeniyle iPhone ve iPad’den kitap okumak da
şimdilik mümkün değil. (Çin kitap pazarı hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. http://www.buchmesse.de/bilder/thechinesebookmarket2012.pdf
ve IPA Global eBook Market 2012
raporu.)
13.09.2012
Yorumlar