2013’de Dünya Edebiyatı



2013’ü toplumsal yaşamdaki değişiklikler, yenilikler, isyanlar ve ölümler yılı olarak hatırlayacağız herhalde. Barış Süreci ve Gezi Parkı Direnişi ile birlikte Suriye İç Savaşı’nı yaşadık. Düşünce ve ifade özgürlüğü mücadelesi daha da çetin bir hale geldi. Bu toplumsal hareketlilik içinde geçen yıl çok sayıda iyi kitap okuduk, yeni yazarlarla tanıştık, klasik yazarların eserlerinin yeni çevirilerini okuduk.

Şiir
Doğumunun 150. ölümünün 80. yıldönümünde Kavafis, yaşarken yayımladığı bütün şiirler, özgeçmişi ve edebi referanslarına dair notlarla yayınlanan “Bütün Şiirler”le (çev. Ari Çokona, İstos yay.) anıldı. İngiliz edebiyatının en eski metinlerinden “Beowulf” bu yıl kaybettiğimiz Nobel ödüllü şair Seamus Heaney günümüz İngilizcesi’ne çevirmiş, Nazmi Ağıl da o metinden (Yapı Kredi yay.) türkçeleştirmişti. 20. yüzyılın büyük ustaları Boris Pasternak’ın şiirleri “Erken Trenlerde” (Can yay.) genç yaşta ölen şair Azer Yaran’ın çevirisi ile, yoğun ve yalın bir dille yazılmış şiirleriyle bilinen Ungaretti’den seçmeler “Batık Liman” (Can yay.) Cevat Çapan çevirisi ile yayımlandı.
Çağdaş Bulgar şiirinin ustalarından Lyubomir Levçev’den seçmeler “Işık Külü” (çev. Haydar Çakmak, kaynak yay.), 32 yaşında ölen İranlı şair Füruğ Ferruhzad’ın son iki kitabından seçmeler “Yeryüzü Ayetleri” (çev.Ali Güzelyüz, Demavend yay.) ve  Sohrab Sepehri’nin “Rengin Ölümü”ü (çev.Ali Güzelyüz, Demavend yay.) Farsça orijinalleriyle yayımlandı.
Pessoa’nın Alberto Caeiro mahlasıyla yazdığı şiirleri “Teslis’in İkincisi” (Kült Neş.), Venezuella’lı genç şair Dannybal Reyes Umbria’nın “Yıldırımlar İçin Mezardır Bu Kent” (Çev. Berna Talun Üğüten, Alakarga yay.), 1968’de Cleveland Glenville İsyanı bastırıldıktan dört ay sonra intihar eden D.A.Levy’nin “Varoş Manastırı” (çev. Halil Duranay, Kült Neş.), 1941’de kapatıldığı psikiyatri kliniğinde açlıktan ölen Daniil Kharms’ın “Mavi Not Defteri” (çev. Halil Duranay, Kült Neş.) ve “savaşı ve silahlanmayı kıyasıya eleştiren” C. K. Williams’ın “Akıl Pis Kokar” (çev. Efe Murad, 160 Kilometre yay.) dikkati çeken diğer kitaplardı.

Öykü
2013 öykünün Nobel Edebiyat Ödülü ile taçlandırıldığı yıl oldu. Alice Munro’nun ödülünü Can Yayınları “Nefret, Arkadaşlık, Flört, Aşk, Evlilik” (Çev. Roza Hakmen) ile kutladı. “Goethe Öleyazıyor”da (çev. Fatih Özgüven, Yapı Kredi yay.) Thomas Bernhard’ın 80’li yıllarda yayımlanmış dört öyküsü biraraya getirilmişti. Nazilerin 39 yaşında Auschwitz’te ölüme terk ettiği Irène Némirovsky “Pazar Günleri” (Çev. Ebru Erbaş, Can yay.) ile ilk kez Türkçede yayımlandı. “Bulmaca Meraklısı Quaresma” (Çev. Işık Ergüden, Kırmızı Kedi yay.) ile Fernando Pessao’nun iyi bir polisiye öyküler yazarı olduğunu öğrendik. İnce ve keskin mizah duygusu ile sevilen Leonardo Sciascia’dın dört öyküden oluşan “Sicilyalı Amcalar”ı (çev. Neyyire Gül Işık, Yapı Kredi yay.),  “Sıradan insanların sıradışı yaşamlarının yazarı” Peter Nadas’tan “Ölümle Başbaşa” (çev. Gül Benderli, Can yay.),  Frank O'Connor'ın İç Savaş sonrası İrlanda taşrasından öykülerinin yer aldığı “Oedipus Kompleksim” (çev. Zeynep Avcı, Sel yay.) ve Etgar Keret’in oğlunun doğumundan yedi yaşına kadar dönemde yaşadığı acı ile karışık keyifli öyküleri “Yedi Güzel Yıl” (çev. Avi Pardo, Siren yay.) severek okuduğum kitaplardı.

Deneme, Eleştiri
Dünya Edebiyatının kötü adamı Louis-Ferdinand Céline’in sanat, edebiyat, siyaset hakkında kendiyle konuşmalarından oluşan “Profesör Y ile Konuşmalar”ı (çev. Ayberk Erkay, Yapı Kredi yay.) yılın en ilginç deneme kitabıydı. Bir başka önemli kitap Amerikan şiirine ilham vermesiyle tanınan düşünür Ralph Waldo Emerson’ın denemelerinden oluşan “İnsanın Görkemi”ydi (çev. P. Öztamur – C. Dnasuk, Okuyanus yay.). Yazarlığa kitap tanıtma yazıları ve eleştirilerle başlamış olan James Joyce’un yazıları  “Eleştiri ve Deneme Yazıları” (çev. Fuat Sevimay, Aylak Adam yay.) adıyla derlendi.
Marcel Proust’un şiirsel düzyazıları ve denemelerinden oluşan ilk kitabı “Hazlar ve Günler” Yapı Kredi ve Alakarga Yayınları’ndan çıktı. Fernando Pessoa’nın İngilizce kaleme aldığı denemelerinden oluşan “Felsefi Denemeler” (çev. Ümit Şenesen, Aylak Adam yay.) yazarın felsefe ilgisine ışık tutuyordu. George Orwell’in denemeleri “Kitaplar ve Sigaralar” ve “Neden Yazıyorum” adıyla Sel Yayınları’ndan Levent Konca çevirisi ile çıktı. En oylumlu Kafka biyografisi olmakla ünlü Reiner Stach’ın “Kafka Karar Yılları” ve “Kafka Kavrama Yılları” (çev. Sezer Duru, Sel yay.) yayımlandı. Hermann Broch’un tüm eserlerini yayımlayan İthaki diziye “Psikolojik Otobiyografi”yi (çev. Saliha Yeniyol Kerkhoff) ekledi. Nabokov’un “Rus Edebiyatı Dersleri” (çev. F.Özgüven, A.N.Akbulut, Y.Yavuz, İletişim yay.) tartışmalı yargıları ile ilgi topladı.    
Susan Sontag’ın günlükleri “Yeniden Doğan” ve ahlak ve estetik arasındaki ilişkiye eğildiği eleştirel makaleleri “Satürn Yıldızı Altında” (Agora Kit.) Osman Akınhay çevirisi ile yayımlandı. Allen Ginsberg’in atom bombası, sınırsız artan nüfus, gelişen kitle iletişim araçları ve düşünce özgürlüğü gibi konulara değindiği denemeleri “Toplu Halüsinasyon”da (çev. Süha Sertabiboğlu, Sel yay.)  ve Chuck Palahniuk romanlarının kaynaklarını, nerelerden esinlendiğinin ipuçlarını veren denemeleri “Kurgudan da Garip”te (çev. Ahmet ergenç, Ayrıntı yay.) biraraya gelmişti.
Ángel Esteban ile Ana Gallego’nun “Gabo ve Mario”su (çev. Süleyman Doğru, Doğan Kit.) Márquez ile Llosa’nın mektuplaşmayla başlayan ve bir yumrukla noktalanan dostluğunu konu alıyordu. Paul Auster ve J.M.Coetzee’nin iki yılı aşkın bir süre boyunca yazışmalarından oluşan “Şimdi ve Burada” (çev. Seçkin Selvi, Can yay.), Alberto Manguel’in “Okumalar Okuması” (çev. Sevin Okyay, Yapı Kredi yay.),  Kevork B. Bardakjian’ın Ermeni Edebiyatının son 500 yılını incelediği “Modern Ermeni Edebiyatı” (çev. M. Aktokmakyan – F. Ünal, Aras yay.), Sarah Bakewell’in “Nasıl Yaşanır ya da Bir Soruda Montaigne'in Hayatı” ( çev. Emre Ülgen Dal, Domingo yay.) diğer akılda kalan kitaplardı.

Roman
2013 Virginia Woolf’un, Arthur Conan Doyle’un Sherlock Holmes’lerinin ve Scott Fitzgerald’ın yılı oldu. Birçok yayınevi yazarların kitaplarını bastılar. Sherlock Holmes’lerin açıklamalı ve dipnotlu basımı ise Everest Yayınları’ndan çıktı. Yordam Yayınları Stefan Zweig’ın eserlerini usta çevirmenlerden çevirilerle özel bir dizide yeniden sundu. Yılın sürprizi Nabokov’un başyapıtı sayılan “Solgun Ateş”in (çev. Yiğit Yavuz, İletişim yay.) yeni çeviri ile yayımlanmasıydı. 
2013’ün ilk 11’i ise şöyle: 1. Mo Yan’ın üç kuşağın öyküsünü anlatırken Çin’in yakın tarihine ışık tuttuğu “Kızıl Darı Tarlaları” (Çev. E. Kurtuldu, Can Yayınları). 2. Carlos Fuentes’in çağdaş Meksika toplumunu hicvettiği “Cennet’teki Âdem” (çev. E. İmre, Can yay.) 3. Latin Amerika edebiyatının klasiklerinden Machado de Assis’in “Mezarımdan Yazıyorum”u (çev. E. Altınay, Jaguar Kit.). 4. Julian Barnes’ın “anımsama yoluyla hayatı irdeleme” izlekli “Bir Son Duygu”su (Çev. S. R. Kırkoğlu, Ayrıntı Yay.). 5. Hermann Broch’un faşizmin nasıl egemen olabildiği sorusuna cevap aradığı “Büyülenme” (Çev. S. Kaya, İthaki yay.). 6. Joseph Roth’un Avusturya – Macaristan İmparatorluğu’nun yükselişi ve çöküşünü anlattığı başyapıtı “Radetzky Marşı” (Can ve Aylak Adam Yay.). 7. Magda Szabo’nun sevilmek için karşılıksız bir mücadele veren bir kadın sanatçının yaşamını iç monologlarla anlattığı “Yavru Ceylan” (Çev. A. Berktay, Yapı Kredi Yay.). 8. Gerbrand Bakker’in Hollandalı bir kadının Galler'in kuzeyinde eski bir çiftlik evine taşındıktan sonra yaşadıklarını anlattığı “Dolambaç” (Çev. T. Yalnız, Metis Yay.). 9. J. G. Ballard’ın hayatlarının her anında alışveriş yapıyorlarmış gibi görünen insanları anlattığı “Öteki Dünya” (Çev. S. Sertabiboğlu, Sel Yay.). 10. Polisiyenin ustalarından Walter Mosley’in belleğini kaybetmekte olan 91 yaşındaki bir adamın yaşadıklarını anlattığı “Pek Saygıdeğer Ptolemy Grey” (Çev. M. Balcık, Dedalus Kit.). 11. Marisha Pessl’in çok okuyan, çok düşünen ve çok sorgulayan bir genç kızın yaşadıklarını edebiyat ve sinemaya  göndermelerle anlattığı “Gündelik Felaket Teorileri” (Çev. A. Sezgintüredi, Siren yay.). 
26.12.2013

Yorumlar